از مهمترین اقدامات این مرکز اجرای طرح جامع پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان در کشور بصورت چند مرکزی با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و پنج مرکز تحقیقات از دانشگاه های علوم کشور (تهران ، شیراز، مشهد، تبریز و بوشهر) بوده است. در این طرح تراکم معدنی استخوان (BMD ) و سطح سرمی ویتامین- د (بعنوان یک عامل مهم اثر گذار بر تراکم استخوان) در کنار سایر عوامل مؤثر بر سلامت استخوان ها در بیش از 6000 نفر از بالغین ایرانی سنجیده شد، که این پروژه را به صورت بزرگترین طرح تحقیقاتی در خاور میانه درآورد. با توجه به ایجاد همفکری و همکاری صمیمانه و ایجاد ارتباطات نزدیک مسئولین، اساتید و پژوهشگران درگیر در طرح جامع پوکی استخوان از سراسر کشور، از جمله دستاورد های اساسی و مهم این طرح راه اندازی شبکه تحقیقاتی پوکی استخوان در ایران از دیگر اقدامات گروه استئوپوروز بوده است.

این شبکه که ابتدا برای راه اندازی در 5 منطقه اصلی طراحی شده بود، اکنون به مناطق بیشتری از کشور نیز گسترش یافته است. پیگیری اهداف اولیه طرح جامع پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان و پایش بیماری در این مناطق، ارایه راهکارهای درمانی به سیستمهای بهداشتی و مردم، گسترش زمینه تحقیقات، هماهنگ با آخرین تلاشهای تحقیقاتی سراسر دنیا در رابطه با پوکی استخوان، از تلاشها و خدمات این شبکه بوده است.

 

از دیگر اقدامات مهم این مرکز طراحی و به مرحله اجرا رساندن "طرح غنی سازی مواد غذایی با ویتامین-د" است، به عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در پیشگیری و درمان کمبود ویتامین- د. بخصوص که کمبود این ویتامین یکی از عوامل زمینه سازی بروز پوکی استخوان در کودکان و جوانان در سنین رشد می باشد.

لازم به ذکر است که با دارا بودن دو بخش سنجش تراکم استخوان و راه اندازی کلینیک های پوکی استخوان علاوه بر اداره بالینی و تحقیقاتی در زمینه پوکی استخوان، این مرکز تلاش نموده تا بهترین خدمات را برای ارائه به بیماران مبتلا به پوکی استخوان را در کشور فراهم نماید.

آموزش، یکی دیگر از ارکان مهم فعالیت های این مرکز می باشد. به همین منظور سعی شده تا در سطوح مختلف برای عموم و کادر بهداشتی – درمانی، گردهمایی و سمینار های جامعی را برگزار نماید. در این راستا مجموعه‏هایی از جزوات، بروشورها و راهنماهای بالینی برای بیماران و پزشکان تهیه شده و در اختیار همگان قرار گرفته است.

با توجه شیوع پوکی استخوان و اهمیت آن در کشور، دست اندرکاران را برآن داشت که در جهت رفع معضلات بیماران مبتلا به پوکی استخوان، در حال و آینده، اقدام به تاسیس انجمن پوکی استخوان نمایند. همچنین راه اندازی مجله بین الملی پوکی استخوان، گامی دیگر در جهت گسترش مرزهای دانش در رابطه با این بیماری بوده است. عضویت در "بنیاد بین المللی پوکی استخوان(IOF)" و برقراری ارتباط علمی با سازمانها و مراکز مختلف بین المللی درگیر در تحقیقات و فعالیت های بالینی در زمینه پوکی استخوان، از دیگر اقدامات این مرکز بوده است.

امید است که این مرکز همچنان در زمینه ارتقاء سلامت جامعه و افزایش دانش گام های بیشتری بردارد.

 

 

 

 

 

پیام رئیس مرکز

 

استئوپروز مشکل شایع سیستم های بهداشتی و به عبارتی اپیدمی پنهان دنیای امروز است. این بیماری با کاهش توده استخوانی و افزایش شکستگی استخوان همراه است.

پیشرفتهای بهداشتی در چند دهه اخیر با افزایش طول عمر و امید  به زندگی همراه بوده و این در حالی است که صنعتی شدن و تغییر در شیوه های زندگی و عوامل محیطی سبب شده تا الگوی بار بیماریها تغییر نماید.

استئوپروز مشکل شایع سیستم های بهداشتی و به عبارتی اپیدمی پنهان دنیای امروز است. این بیماری با کاهش توده استخوانی و افزایش شکستگی استخوان همراه است. تخمین زده می شود حدود 200 میلیون نفر از جمعیت زنان در سراسر جهان مبتلا به این بیماری هستند. در سال 1990 علت 30% از کل شکستگی های لگن در آسیا استئوپروز گزارش شده است. شکستگی ناشی از استئوپروز علاوه بر تحمیل ناتوانی و مرگ و میر، به تنهایی سالانه بیش از 3 بیلیون دلار هزینه مستقیم برای سرویس های بهداشتی در آمریکا به همراه داشته است. بر اساس مطالعات سازمان بهداشت جهانی، در سال 2050 بیش از 530 میلیون فرد مسن بالای 65 سال در آسیا زندگی خواهند کرد و متعاقب آن بیش از 50% کل شکستگی های لگن در آسیا اتفاق خواهد افتاد؛ بنابراین استئوپروز با سیر رو به رشد خود مشکل جدی تری در این کشورها بوجود خواهد آورد.

 

نتایج طرح جامع پیشگیری، تشخیص و درمان استئوپروز در کشور که توسط پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری معاونت سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی  انجام شده نشان می دهد که حدود 70% زنان و 50% مردان بالای 50 سال مبتلا به استئوپروز یا استئوپنی هستند. همچنین شیوع کمبود ویتامین D در حدود 40%-80% در مناطق مختلف بوده است، این در حالی است که میزان مصرف کلسیم تنها 60% و مصرف ویتامین D 15% نیاز روزانه بوده است. غنی سازی مواد غذایی و ترویج فرهنگ مصرف لبنیات از اقدامات مناسب در جهت مقابله با این بیماری می باشد. لذا پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری دفتر بهبود تغذیه  وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی   اقدام به غنی سازی شیر با ویتامین D نموده است.

در مجموع به نظر می رسد استئوپروز مشکل جدی سیستم بهداشتی کشور بوده که با توجه به تغییر الگوی جمعیتی، ابعاد وسیع تری نیز در سال های آتی به خود می گیرد. پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران در راستای مقابله با این معضل بهداشتی و استفاده بهینه از منابع موجود اقدام به طراحی و تاسیس شبکه تحقیقات استئوپروز و انجمن استئوپروز ایران نموده است. همچنین جهت تبادل بین المللی تجارب به عضویت بنیاد بین المللی پوکی استخوان که معتبرترین تشکل جهانی در این مینه می باشد درآمده است.

 

دکتر نوشین فهیم فر

رئیس مرکز تحقیقات استئوپروز