دکتر نوشین فهیم‌فر، رئیس مرکز تحقیقات پوکی استخوان دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به شیوع بالای پوکی استخوان در کشور، این بیماری را یکی از چالش‌های بزرگ سلامت در سنین میانسالی و سالمندی دانست و گفت: «پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که با اقدامات پیشگیرانه، آموزش و تشخیص زودهنگام، می‌توان بار این بیماری را به‌طور چشمگیری کاهش داد.» وی افزود: «استخوان به‌عنوان بافتی زنده، به صورت دائم و همزمان در حال ساخته شدن و جذب شدن است. تا 30 سالگی، میزان ساخت استخوان از میزان جذب آن پیشی می‌گیرد و در نتیجه توده استخوانی افزایش می‌یابد. از آن پس، میزان جذب استخوان بیشتر از ساخت آن می‌شود و به تدریج از دست دادن استخوان آغاز می‌شود.»

طبق آخرین مطالعات انجام شده در کشور، شیوع پوکی استخوان در افراد بالای ۵۰ سال کشور حدود ۳۸ درصد در خانم‌ها و ۲۵ درصد در آقایان گزارش شده است. دکتر فهیم‌فر در ادامه توضیح داد: «این کاهش توده استخوانی در زنان پس از یائسگی و به دلیل کاهش میزان هورمون‌های جنسی زنانه ایجاد می‌شود. در مردان نیز با کاهش هورمون‌های آندروژن و در سنین بالاتر شدت می‌گیرد. بنابراین، هرچه حداکثر توده استخوانی تشکیل شده در دوران جوانی بیشتر باشد، روند پوکی استخوان کندتر خواهد بود.»

پوکی استخوان؛ عوامل خطر و پیشگیری

عوامل متعددی مانند سن، جنس، نژاد، اندازه استخوان‌ها و ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن برای پوکی استخوان غیرقابل کنترل هستند، اما عواملی چون تغذیه نامناسب، کمبود کلسیم، فعالیت بدنی ناکافی، مصرف دخانیات و الکل، و کمبود ویتامین D از جمله عواملی هستند که قابل پیشگیری و کنترل‌اند.

دکتر فهیم‌فر همچنین به کمبود مصرف کلسیم در کشور اشاره کرد و گفت: «کلسیم یکی از مهم‌ترین مواد معدنی است که برای ساخت استخوان ضروری است. کمبود ذخیره کلسیم در بدن می‌تواند به دلیل کاهش دریافت کلسیم در دوران کودکی یا بزرگسالی باشد. از آنجا که استخوان‌ها در این دوران‌ها به سرعت در حال رشد هستند، به کلسیم زیادی نیاز دارند.»

شکستگی استخوان؛ عارضه اصلی پوکی استخوان

شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان، به‌ویژه در نواحی ستون فقرات، ساعد و لگن، مهم‌ترین عوارض این بیماری هستند. این شکستگی‌ها باعث کاهش کیفیت زندگی، درد و ناتوانی شده و در بسیاری از موارد منجر به از دست دادن استقلال فرد می‌شود. دکتر فهیم‌فر در این‌باره گفت: «بعد از بروز اولین شکستگی، خطر بروز شکستگی‌های بعدی در هر دو جنس به اندازه دو تا سه برابر افزایش می‌یابد و این افزایش خطر در شکستگی مهره‌ای حتی به ۴ برابر می‌رسد.»

بار اقتصادی پوکی استخوان در ایران و جهان

شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان، بار مالی زیادی به سیستم‌های بهداشت و درمان تحمیل می‌کند. در مطالعه‌ای که در سال ۱۳۹۷ در ایران انجام شده، بار اقتصادی این بیماری حدود ۳۹۲ میلیون دلار برآورد شده است. در سطح جهانی نیز، در سال ۲۰۱۰، کشورهای عضو اتحادیه اروپا حدود ۲۹.۶ میلیارد یورو هزینه ناشی از شکستگی‌های پوکی استخوان را پرداخت کردند.

پیش‌بینی افزایش شکستگی‌ها تا سال ۲۰۵۰

دکتر فهیم‌فر با اشاره به افزایش جمعیت سالمندان در دنیا، پیش‌بینی کرد که تا سال ۲۰۵۰، تعداد شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان در سراسر دنیا دو برابر شود. به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، با توجه به پیش‌بینی افزایش ۴۰ درصدی جمعیت بالای ۵۰ سال، انتظار می‌رود تعداد شکستگی‌های لگن در برخی کشورهای این منطقه چهار برابر شود.

مصرف کلسیم و ویتامین D؛ راهکارهای پیشگیری

دکتر فهیم‌فر بر اهمیت مصرف کلسیم و ویتامین D تأکید کرد و گفت: «برای داشتن استخوان سالم، دریافت کافی کلسیم و ویتامین D ضروری است. لبنیات، غنی‌ترین منبع کلسیم غذایی هستند و در کشورهایی که مصرف لبنیات بالا است، شیوع پوکی استخوان کمتر مشاهده می‌شود. در ایران سرانه مصرف لبنیات حدود ۷۰ کیلوگرم است، در حالی که این رقم در کشورهای پیشرفته مانند ایسلند و هلند بیش از ۳۵۰ کیلوگرم است.»

نتیجه‌گیری

در نهایت، دکتر فهیم‌فر بر اهمیت اقدامات پیشگیرانه از جمله تغذیه مناسب، فعالیت بدنی و مصرف کافی کلسیم و ویتامین D برای پیشگیری از پوکی استخوان تأکید کرد و افزود: «آگاهی‌رسانی و آموزش‌های لازم در این زمینه می‌تواند به کاهش شیوع این بیماری و عوارض ناشی از آن کمک شایانی کند.»