مصرف ناکافی کلسیم : زنگ خطری برای سلامت استخوان

نتایج مطالعه چند مرکزی پوکی استخوان ایرانیان (IMOS-2021G) حاکی از آن است که در جمعیت ایرانیان بالای ۵۰ سال شیوع دریافت غذایی ناکافی کلسیم ۶۲/۹٪ می‌باشد. مطالعه‌ی ملی پوکی استخوان نشان داد که در ایران، ۷۵.۵ درصد زنان و ۴۷.۸ درصد مردان بالای ۵۰ سال، کلسیم کافی از طریق رژیم غذایی دریافت نمی‌کنند.

 

چرا کمبود کلسیم خطرناک است؟

کلسیم عنصری حیاتی برای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها است. این ماده معدنی نقش مهمی در حفظ تراکم استخوان‌ها، انقباض عضلات، انتقال پیام‌های عصبی و لخته شدن خون ایفا می‌کند. کمبود کلسیم در طولانی مدت می‌تواند عواقب جدی زیر را به همراه داشته باشد:

• پوکی استخوان: کاهش تراکم استخوان و افزایش شکنندگی آن
• افزایش خطر شکستگی: به ویژه در نواحی مچ دست، لگن و ستون فقرات
• ضعف عضلانی: کاهش قدرت عضلات و افزایش خستگی
• مشکلات دندانی: پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه

 

عوامل ایجاد کمبود کلسیم:

• رژیم غذایی نامناسب: مصرف کم محصولات لبنی، سبزیجات برگ سبز تیره و سایر منابع غنی از کلسیم
• اختلالات جذب: برخی بیماری‌ها مانند بیماری سلیاک و بیماری کرون می‌توانند جذب کلسیم را در روده مختل کنند.
• مصرف برخی داروها: برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها می‌توانند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش دفع کلسیم شوند.
• عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.
•  

افرادی که بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند:

نتایج این پژوهش مبین آن است که کمبود کلسیم به ویژه در گروه زنان و افراد با سطح تحصیلات و درآمد پایین، شدت بیشتری دارد. گروه های زیر بیشتر در معرض دریافت ناکافی کلسیم از طریق رژیم غذایی هستند:

• زنان: به ویژه پس از یائسگی، کاهش سطح استروژن می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود.
• تحصیلات: افراد با سطح تحصیلات پایین‌تر، مصرف کلسیم کمتری دارند.
• سطح درآمد: افراد با سطح درآمد پایین‌تر، کلسیم کمتری در سبد غذایی خود قرار می‌دهند.
• افرادی که از محصولات لبنی استفاده نمی‌کنند: افراد گیاهخوار و افرادی که به دلایل آلرژی یا عدم تحمل لاکتوز از محصولات لبنی استفاده نمی‌کنند، بیشتر در معرض خطر کمبود کلسیم هستند.

 

راه های افزایش مصرف کلسیم:

نتایج مطالعه‌ی اخیر نشان می‌دهد که بیش از نیمی از مصرف کلسیم ایرانیان از طریق محصولات لبنی تامین می‌شود. با این حال، این میزان برای تامین نیازهای بدن کافی نیست. کمبود مصرف لبنیات و سبزیجات برگ سبز تیره و سایر منابع غنی از کلسیم، زنگ خطری برای سلامت استخوان‌های ما به صدا درآورده است. منابع زیر می‌تواند کلسیم مورد نیاز بدن را تامین کند:

• مصرف روزانه‌ی محصولات لبنی: شیر، ماست، پنیر و دوغ منابع غنی از کلسیم هستند.
• گنجاندن سبزیجات برگ سبز تیره در رژیم غذایی: کلم پیچ، اسفناج، بروکلی و کلم بروکلی منابع خوبی از کلسیم هستند.
• مصرف آجیل‌ها و دانه‌ها: بادام، کنجد و دانه‌های کنف حاوی کلسیم هستند.
• غنی‌سازی غذاها: برخی از محصولات غذایی مانند آب پرتقال، غلات صبحانه و نان‌ها با کلسیم غنی شده‌اند.
• مکمل‌های کلسیم: در صورت نیاز، پزشک می‌تواند مکمل‌های کلسیم را تجویز کند.

 

نتیجه گیری

با توجه به پیامدهای بالقوه شدید سلامتی شیوع بالای مصرف ناکافی کلسیم از رژیم غذایی، به نظر می‌رسد که آگاهی رسانی جمعی در خصوص فواید محصولات دارای کلسیم یکی از مهم‌ترین و ابتدایی‌ترین راهبردهایی است که می‌باست توسط سیاست‌ گذاران نظام سلامت اتخاذ شود. همچنین انتشار دانش در مورد دستورالعمل‌های تغذیه‌ای و استراتژی‌های پیشگیرانه توسط متخصصان مربوطه و رسانه‌های ارتباط جمعی در راستای کاهش شیوع مصرف ناکافی کلسیم ضروری است.

 

Ghazbani A, Namazi N, Mansourzadeh MJ, Khalagi K, Ostovar N, Sanjari M, et al. (2024)

Dietary calcium intake among Iranian adults: Iranian Multicenter Osteoporosis Study

PLoS ONE 19(10): e0310135. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0310135